Македонски весник Илинден – Makedonski vesnik Ilinden
Инес А. Мурзаку е професор по црковна историја, Оддел за религија, на Универзитетот Сетон Хол во Њу Џерси, а до јуни 2016 година била основач на Одделот за католички студии. Завршила докторат од Папскиот ориентален институт во Рим и била професор по византологија на универзитетите во Болоња и Калабрија во Италија и Универзитетот во Минстер во Германија. Таа е одличен познавач на религиите, пред сѐ на источната православна Црква. Мурзаку напиша опширна анализа за македонското црковно прашање во „Крисис Магазин“, анализирајќи го прашањето од сите аспекти. Професорката по црковна историја, во анализзата заклучува дека нема никакви пречки, ниту пак причини Православните цркви да не ја признаат автокефалноста на МПЦ-ОА. Еве го последниот дел од анализата, заклучокот. Воведниот дел од анализата е фактографски приказ на Македонија како независна држава и споровите што ги има државата со Грција и СПЦ.
„Историски, автокефалијата е сложена материја во животот на источните Цркви. Цркви мораа да чекаат со децении, за да бидат признаени како автокефални. Бугарската црква беше признаена како автокефална дури во 1945 година, 72 години откако се прогласи за автокефална. Романската црква во 1885 година, дваесет години по прогласувањето на автокефалија. Црквата на Грција во 1850 година, седумнаесет години подоцна. Албанската православна црква чекаше петнаесет години по објавувањето на автокефалијата пред признавањето од Константинопол. Прашањето на автокефалијата или доделувањето и признавањето на автокефалноста од мајките Цркви постојано предизвикуваа црковни проблеми во Православието, од четвртиот век до денес. Според Александар Шмеман, самиот поим за автокефалност или јурисдикција, како што во моментов е прифатен во Православието, го нема во канонската традиција што сите ја прифаќаат како нормативна во Православната Црква. Ова е доволна причина за збунетост и компликација што многу често и за жал доведува до сквернавење и бескрупулозност, или ситуации христијани да прогонуваат христијани.
Расцутувањето на автокефалии е феномен што ја обележува историјата на Православната Црква во деветнаесеттиот и дваесеттиот век. Будењето на националните идентитети кои со векови беа потиснати и вклучувањето на црковната организација во поимот суверена држава се клучни фактори во формирањето на нови автокефалии. Шмеман ја дефинира оваа нова реалност како национален слој на православната традиција, што е многу различно од раната традиција и империјалната традиција, актуализациите што произлегле од она што Шмеман го нарекува прогресивна анаморфоза на Византија. Во овој период на византиската историја, византиското чувство за универзализам почнало да се распаѓа во тесен национализам и ексклузивитет. Понатаму, православниот национализам во голема мера беше под влијание на лаичкиот национализам. Деветнаесеттиот и дваесеттиот век ја одбележаа идејата за христијански нации, со национална вокација. Само во овој период на православната историја се појави идејата за автокефалност, која не е производ на еклисиологија, туку национален феномен.
Автокефалијата, т.е. црковната независност, станува таква основа на националната и политичката независност, самиот статусен симбол на една христијанска нација. Во случај на автокефалија на Македонската православна црква, поддржувачите на автокефалијата и комунистичките власти во повоената Југославија имаа големи надежи дека Московската Патријаршија ќе ја поддржи автокефалноста на Македонската црква и прашањето ќе биде решено. Сепак, Москва никогаш не ја признава македонската автокефалија. Според Михаил Виталевич Шкаровски, скоро сите поранешни југословенски и актуелни српски христијански историчари тврдат дека ’македонските комунисти, поддржани од раководството на Југословенската комунистичка партија, го иницирале овој процес, додека локалното сепаратистичко свештенство служело само како‘ послушна алатка ’во нивните раце‘.
Кои се опциите на Македонската православна црква?
Поминаа педесет години откако Македонската православна црква ја прогласи својата автокефалност и го чека своето признание. На Македонската Црква ѝ е потребна Мајка Црква која ќе ја однесе под нејзиното крило, ќе ја поддржи и ќе ја негува. Се чини дека, со оглед на историските врски меѓу Македонија и Бугарија, Бугарската Православна Црква е природен избор за Македонската Црква и тие за тоа се одлучија гласно и јасно со писмото од 9 ноември 2017 година. Постојат одредени ризици со ова признание што доаѓаат од Српската православна црква и Цариградската патријаршија, и двете од нив би можеле да очекуваат нивните црква да бидат мајчинска Црква и да преземат лидерски позиции во признавањето на автокефалноста на Македонската црква. Ова е деликатна црковна материја која има потреба од финес, добра волја и, пред сè, дијалог што треба да се реши. Ако Бугарската Православна Црква дејствува сама, еднострано, без консултации со други православни Цркви, признавањето на автокефалијата на Македонската Црква би можело да се претвори во јаболко на несогласување меѓу Православните Цркви со сериозни последици во геополитиката и состојбите на Балканот и на штета на кревкиот мир во Западен Балкан и градењето на Европската заедница.
Со црковно размислување, состојбата со Македонската Црква и петдецениското чекање за признавање на нејзината автокефалија го повредува единството на Црквата – Мистичното Тело Христово. Македонија, нејзината Црква и нејзините силно обидените луѓе треба да се третираат со почит и достоинство што тие го заслужуваат како полноправни членови на православното и европското семејство. Според статистичките податоци, Македонската православна црква има 2.000 активни цркви и манастири и повеќе од сто монаси и монахињи кои работат во Македонија и во странство. Автокефалијата, која е желбата на нејзината Црква и нa македонските православни верници, треба да биде признаена од православните Цркви.
Дали автокефалијата на Македонија ќе има влијание врз односите меѓу Истокот и Западот и ќе ја оштети ’духовната блискост‘ помеѓу Рим и Константинопол?
Не, во догледна иднина. Ватикан ќе остане неутрален и нема да зазема никакви страни во автокефалното прашање на Македонската црква. Рим не може да ги загрози пријателските односи со Цариградскиот патријарх Вартоломеј I и Патријархот Московски, Кирил, кого Франциск за прв пат го сретна во Хавана во 2016 година, за првпат по речиси 1000 години. За патријархот Кирил ’зачувување на единството на сите Православни Цркви‘ е важен императив, како што рече во текот на неговата посета на Света Гора во 2013 година. Автокефалноста на Македонската црква може потенцијално да го загрози внатрешното православно единство. На долг рок, ако тоа единство е зачувано, тоа би имало директно влијание врз екуменските односи меѓу Истокот и Западот. Оваа црква на периферијата, за да ја искористи омилената терминологија на папата Франциск, има многу да придонесе за единството на Европа и екуменизмот на Исток-Запад. Vitiate lapidem longum tempus – должината на времето покренува камења, а Македонската православна црква чека доволно долго за да биде препознаена нејзината автокефалија. Дојди во Македонија и помогни ни‘ (Дела 16,9). Сега е време, и тоа вистинско време./www.crisismagazine.com